Α' κλίση ουσιαστικών Αρχαίας Ελληνικής

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α’ Κλίση

1) Ασυναίρετα:             i. Αρσενικά σε -ας και -ης : ὁ ταμίας / ὁ μαθητὴς                                     ii. Θηλυκά σε -α και -η : ἡ χώρα / ἡ τιμὴ 2) Συνηρημένα:          i. Αρσενικά σε -ῆς : ὁ Ἑρμῆς                                    ii. Θηλυκά σε –ᾶ και -ῆ : ἡ μνᾶ / ἡ συκῆ

Γενικοί κανόνες: 1) Η γενική πληθυντικού και στα αρσενικά και στα θηλυκά τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη. Εξαιρούνται και τονίζονται στην παραλήγουσα τα εξής: αἱ αἱτησίαι à αἱτησίων, ὁ χρήστης à χρήστων 2) Η κατάληξη -ας και στα δυο γένη και στους δυο αριθμούς είναι πάντοτε μακρόχρονη. π.χ. τοὺς στρατιώτας, τὰς γλώσσας

1) ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΑ ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ὁ νεανίας οἱ νεανίαι ΓΕΝΙΚΗ τοῦ νεανίου τῶν νεανιῶν ΔΟΤΙΚΗ τῷ νεανίᾳ τοῖς νεανίαις ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ τόν νεανίαν τούς νεανίας ΚΛΗΤΙΚΗ (ὦ) νεανία (ὦ) νεανίαι ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ὁ ποιητής οἱ ποιηταί ΓΕΝΙΚΗ τοῦ ποιητοῦ τῶν ποιητῶν ΔΟΤΙΚΗ τῷ ποιητῇ τοῖς ποιηταῖς ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ τόν ποητήν τούς ποιητάς ΚΛΗΤΙΚΗ (ὦ) ποιητά (ὦ) ποιηταί Παρατηρήσεις αρσενικών: 1) Γενική ενικού σε -ου 2) Κλητική ενικού σε - α βραχύχρονο. Εξαιρούνται τα κύρια ονόματα (π.χ. ὁ Αἰσχίνης -ὦ Αἰσχίνη) και όσα λήγουν σε –δης (π.χ. ὁ εὐπατρίδης - ὦ εὐπατρίδη). 3) Το όνομα «δεσπότης» στην κλητική ενικού ανεβάζει τον τόνο —> (ὦ) δέσποτα. 4) Εχουν τα δίχρονα φωνήεντα α, ι, υ: • βραχύχρονα όσα λήγουν σε: -ῠτης (προερχόμενα από ρήματα π.χ. λύτης ) -ῐδης (εὐπατρίδης ) -ᾰτης (ἁμαξηλάτης ) • μακρόχρονα όσα λήγουν σε:  -ῑτης (τεχνίτης) -ᾱτης (όσα δηλώνουν καταγωγή: Ἐλεάτης)  -ῡτης (όσα δεν προέρχονται από ρήματα π.χ. πρεσβύτης) ΘΗΛΥΚΑ ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ἡ ψυχή αἱ ψυχαί ΓΕΝΙΚΗ τῆς ψυχῆς τῶν ψυχῶν ΔΟΤΙΚΗ τῇ ψυχῇ ταῖς ψυχαῖς ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ τήν ψυχήν τάς ψυχάς ΚΛΗΤΙΚΗ (ὦ) ψυχή (ὦ) ψυχαί ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ἡ θάλασσα αἱ θάλασσαι ΓΕΝΙΚΗ τῆς θαλάσσης τῶν θαλασσῶν ΔΟΤΙΚΗ τῇ θαλάσσῃ ταῖς θαλάσσαις ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ τήν θάλασσαν τάς θαλάσσας ΚΛΗΤΙΚΗ (ὦ) θάλασσα (ὦ) θάλασσαι ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ἡ ἀλήθεια αἱ ἀλήθειαι ΓΕΝΙΚΗ τῆς ἀληθείας τῶν ἀληθειῶν ΔΟΤΙΚΗ τῇ ἀληθείᾳ ταῖς ἀληθείαις ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ τήν ἀλήθειαν τάς ἀληθείας ΚΛΗΤΙΚΗ (ὦ) ἀλήθεια (ὦ) ἀλήθειαι ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ἡ ὥρα αἱ ὧραι ΓΕΝΙΚΗ τῆς ὥρας τῶν ὡρῶν ΔΟΤΙΚΗ τῇ ὥρᾳ ταῖς ὥραις ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ τήν ὥραν τάς ὥρας ΚΛΗΤΙΚΗ (ὦ) ὥρα (ὦ) ὧραι Παρατηρήσεις θηλυκών σε -α: 1) Όταν πριν από το -α υπάρχει φωνήεν ή ρ το -α αυτό είναι μακρόχρονο και διατηρείται σε όλες τις πτώσεις.  Εξαιρούνται και έχουν τo -α βραχύχρονο i. τα oυσιαστικά: • γαῖα / γραῖα • μαῖα / μυῖα / μοῖρα • πεῖρα / πρῷρα • σπεῖρα / σφαῖρα / σφῦρα ii. τα προπαροξύτονα αφηρημένα: π.χ. ἡ εὐγένεια, ἡ ὁμόνοια, ἡ διάνοια, κ.λπ. 2)  Όταν πριν από -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός του ρ, το -ᾰ είναι βραχύχρονο και μετατρέπεται στη γενική και δοτική ενικού σε -η. π.χ. ἡ θύελλα / τῆς θυέλλης / τῇ θυέλλη  ἡ γλῶσσα / τῆς γλώσσης / τῇ γλώσσῃ 2) ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ) Ἑρμῆς Ἑρμοῦ  Ἑρμῇ Ἑρμῆν Ἑρμῆ ἡ τῆς  τῇ τὴν (ὦ) ἀμυγδαλῆ ἀμυγδαλῆς ἀμυγδαλῇ ἀμυγδαλῆν ἀμυγδαλῆ μνᾶ μνᾶς μνᾷ μνᾶν μνᾶ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ) Ἑρμαῖ Ἑρμῶν Ἑρμαῖς Ἑρμᾶς Ἑρμαῖ αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ) ἀμυγδαλαῖ ἀμυγδαλῶν ἀμυγδαλαῖς ἀμυγδαλᾶς ἀμυγδαλαῖ μναῖ μνῶν μναῖς μνᾶς μναῖ

Παρατηρήσεις 1) Τα συνηρημένα διατηρούν σε όλες τις πτώσεις και μετά τη συναίρεση τις καταλήξεις των ασυναίρετων. Εξαιρείται το ουσιαστικό βορέας  - βορρᾶς που έχει διπλούς τύπους και συνηρημένους και ασυναίρετους. Όταν όμως είναι συνηρημένο, έχει διπλό -ρ- (ὁ βορρᾶς), ενώ ασυναίρετο έχει ένα –ρ (βορέας). 2) Έχουν μόνο ενικό αριθμό: ὁ βορέας –βορρᾶς, ἡ γῆ.

Ασκήσεις στην α’ κλίση ουσιαστικών

1. Να μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού τα παρακάτω ουσιαστικά

τὸν πολίτην
τοῦ νεανίου
(ὦ) πελτασταὶ
τοὺς δεσμώτας
τῶν μηνυτῶν
(ὦ) γυμνασιάρχα
τῇ θεραπαίνῃ
τάς ἁμίλλας
τῶν δαφνῶν
τὴν μέλισσαν
τῆς γαίας
(ὦ) τεχνῖτα
τῶν γυμνητῶν
τοὺς δύτας
τὸν προδότην
τῷ πατριώτῃ
τὴν τρίαιναν
τῶν μαζῶν
(ὦ) σκαπάνη
τῇ δρακαίνῃ
τῶν σφαιρῶν
ταῖς ἀληθείαις

2. Να γράψετε τη δοτική και αιτιατική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού των ουσιαστικών:

	δοτική ενικού	αιτιατική ενικού	αιτιατική πληθυντικού
ὁ θεατὴς
ὁ οἰηματίας
ὁ ἰδιώτης
ὁ νικητὴς
ὁ κοχλίας
ἡ μοῦσα
ἡ σκαπάνη
ἡ ἅμιλλα
ἡ ἀλήθεια
ἡ κλίνη
ἡ μυῖα

Επιμέλεια: Χαρίδημος Ξενικάκης